Գրպանային անտառներ. համաշխարհային փորձը՝ Երևանի կլիմայի համար
Ամեն ամառ Երևանը բախվում է բնապահպանական մի շարք խնդիրների՝ էքստրեմալ շոգ, օդի բարձր փոշոտվածություն և կանաչապատման համար հողի սղություն։ Քաղաքային խիտ կառուցապատման պայմաններում դժվար է նոր այգիների համար տեղ հատկացնել, ուստի խելամիտ լուծում կարող է լինել գրպանային անտառների ստեղծումը։ Այս մեթոդն առաջարկել է ճապոնացի բուսաբան Ակիրա Միյավակին, և այն թույլ է տալիս կարճ ժամանակում փոքր տարածքներում ձևավորել կայուն էկոհամակարգեր։
Տեխնոլոգիայի էությունը և համայնքի կառուցվածքը
Տեխնոլոգիան հիմնված է տվյալ տեղանքին բնորոշ բուսականության վերականգնման վրա։ Բույսերը տնկվում են խիտ՝ 1 մ² վրա 3-ից 5 հատ։ Բարձր խտությունը մրցակցություն է ստեղծում լույսի համար, ինչի շնորհիվ ծառերն ավելի արագ են աճում, իսկ սաղարթները միանում են արդեն երկու-երեք տարի անց։ Մեթոդի նպատակը վայրի անտառի կառուցվածք ստեղծելն է, որը գործում է որպես մեկ միասնական օրգանիզմ։
Համակարգի կայունության համար օգտագործվում է 30-ից 50 տեղական բուսատեսակ՝ բաշխված չորս հարկերում։ Վերին հարկը կազմում են խոշոր ծառերը, օրինակ՝ արևելյան կաղնին, հացենին, թեղին և թխկին։ Միջին հարկում են աճում каркас (փրփրուկ), վայրի տանձենին, սորուենին, կեռասենին և նշենին և նմանատիպ ծառեր։ Ստորին հարկերն ու անտառեզրը ստեղծում են թփերը՝ ալոճենի, մասրենի, հոնի, կծոխուր, սպիրեա և բիրյուչինա։ Այսպիսի կենսաբազմազանությունը բարձրացնում է տնկարկների դիմադրողականությունը հիվանդությունների և վնասատուների նկատմամբ։
Հարմարեցում Երևանի պայմաններին
Երևանը գտնվում է քարքարոտ հողերով կիսաանապատային գոտում, ինչը բույսերի համար բարդ պայմաններ է ստեղծում։ Նման կլիմայում անտառային էկոհամակարգի կենսունակության օրինակ է Նորքի անտառը, որը պահպանում է իր խտությունն առանց պարբերական ոռոգման և խնամքի։ Սա հաստատում է տեղական տեսակների ճիշտ ընտրված համայնքի ինքնակարգավորման կարողությունը։
Երևանում Միյավակիի մեթոդի կիրառումը պահանջում է ոռոգման ռեժիմի հարմարեցում։ Քաղաքային միջավայրում անտառը պահպանելու համար անհրաժեշտ ջրի ճշգրիտ ծավալը պետք է որոշվի փորձնական ճանապարհով։ Համաշխարհային պրակտիկան ցույց է տալիս, որ կլիմայավարժման շրջանից հետո (առաջին 2-3 տարի) գրպանային անտառների ոռոգման կարիքը զգալիորեն նվազում է՝ համեմատած ավանդական սիզամարգերի և այգիների տնկարկների հետ։ Փորձը թույլ կտա արձանագրել ռեսուրսների խնայողության ճշգրիտ ցուցանիշները։
Օգտակար ազդեցությունը քաղաքի համար
Գրպանային անտառներն արդյունավետորեն նվազեցնում են միջավայրի ջերմաստիճանը։ Խիտ տնկարկի ներսում մակերևույթի ջերմաստիճանը կարող է 15-20 °C-ով ցածր լինել ասֆալտի ջերմաստիճանից, իսկ շրջակա օդը սառչում է 4-6 °C-ով։ Խիտ սաղարթը կլանում է փոշին և նվազեցնում քաղաքային աղմուկի մակարդակը։ Նման կանաչ գոտիները մշտական բյուջետային ծախսեր չեն պահանջում սպասարկման համար, քանի որ ժամանակի ընթացքում անցնում են ինքնավար գոյության ռեժիմի։
Համագործակցության առաջարկ
«Կանաչ Երևան» նախագիծը փնտրում է գործընկերների՝ փորձնական նախագիծ իրականացնելու համար։ Փորձի համար պահանջվում է 30-ից 100 մ² մակերեսով հողատարածք և ֆինանսավորում՝ ծախսվող նյութերի՝ տնկիների, մուլչի և հողի նախապատրաստման բաղադրիչների ձեռքբերման համար։ Մենք պատրաստ ենք ապահովել նախագծում, տեսակների գիտական ընտրություն և տնկման ագրոտեխնիկական ուղեկցում։ Նախագծի հաջող իրականացումը նախադեպ կստեղծի Հայաստանում այս պրակտիկան մասշտաբայնացնելու համար։ Հետաքրքրված կազմակերպությունները և անհատները կարող են կապվել մեզ հետ՝ մանրամասները քննարկելու համար։